~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ // Διαδικτυακή έκδοση * με ειδήσεις * άρθρα για τον Ελληνισμό * υπεύθ. σύνταξης: Πάνος Σ. Αϊβαλής ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Επιμέλεια και ρεπορτάζ Σελίδας: Πάνος Σ. Αϊβαλής

~~


....................."Η συμφιλίωση των πολιτισμών περνά μέσα από την οικουμενικότητα της Παιδείας"

........................................."Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει" Γιώργος Σεφέρης [1900-1971]

«Πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο».

Αδαμάντιος Κοραής (1748 – 1833)

γιατρός και φιλόλογος, από τους πρωτεργάτες του νεοελληνικού διαφωτισμού.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΕΛΛΑΔΑ

Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 2017

Εφυγε για τη Χώρα των Αγγέλων, την 11η Νοεμβρίου 2017, ο τελευταίος γίγαντας των Ελληνοφώνων της Καλαβρίας Salvatore Seviglia

ΠΕΝΘΗ
Το grecanico ιδίωμα της Καλαβρίας ξεψύχησε
Εφυγε για τη Χώρα των Αγγέλων, την 11η Νοεμβρίου 2017, ο τελευταίος γίγαντας των Ελληνοφώνων της Καλαβρίας Salvatore Seviglia. 


Ο Salvatore γεννήθηκε πριν από 82 χρόνια στο Χωρίο του Ροχουδίου, χωριό καθαρώς ελληνόφωνο, από γονείς που μιλούσαν μόνον Ελληνικά. Στο ίδιο χωριό ζήτησε να ταφεί ο άρχοντας αυτός του Νέου Ροχουδίου. Οποιος επισκέφθηκε τα μέρη εκείνα είτε να μελετήσει είτε για τουρισμό ή περιέργεια, θα είχε την ευκαιρία να τον γνωρίσει και να μιλήσει μαζί του. 
Είχα την τύχη να τον γνωρίσω από το 1984. Εκτοτε έμενα στο σπίτι του και μοιραζόμουνα το ψωμί του κατά την διάρκεια των πολυετών μελετών μου για την γλώσσα, την κοινωνία, την ποίηση και την ιστορία των ανθρώπων αυτών, που διατήρησαν την ελληνική γλώσσα για χιλιετηρίδες. 
Η φιλοξενία του, συγκινητική· η αγωνία του να μην χαθεί η γλώσσα, συνεχής. Το ήξερε ότι πεθαίνοντας αυτός και ορισμένοι άλλοι εναπομείναντες γνώστες του ελληνικού ιδιώματος θα πέθαινε και η γλώσσα αυτή. Το εκδήλωναν με τα τραγούδια και τα ποιήματά τους: «Και εσού γλώσσα μου πεθαίνεις και μαζί σου πεθαίνει και η πσυχή μου», λέει ο ποιητής από το Γκαλιτσανό. 
Ετσι αυτό το θαύμα της διατήρησης της ελληνικής γλώσσας στα μέρη εκείνα από την εποχή του Β' αποικισμού των Ελλήνων κατά τον 4ον και 3ον αιώνα π.Χ., έσβησε οριστικά, δυστυχώς έτσι νομίζω. Οσοι ομιλούν σήμερα τα Ελληνικά, είναι Νέα Ελληνικά και δεν είναι του παλαιού, γνήσιου ιδιώματος, γνωστού ως Grecanico.
Ο γνήσιος, σπουδαίος Salvatore με τον οποίον και την γυναίκα του Antonia μιλούσαμε μέρες και νύχτες για τη ζωή των ανθρώπων αυτών, της οssia (= του δάσους), που απομονωμένοι χωρίς δρόμους, τηλεόραση και επικοινωνία ευλαβικά διατήρησαν την γλώσσα των προγόνων τους, χωρίς να έχουν συναίσθηση της ελληνικότητάς τους.
O Χριστός σταμάτησε στο Εμπολι, γράφει παραστατικά ο Carlo Levi και πράγματι οι άνθρωποι αυτοί του Νότου ξεχασμένοι από το ιταλικό και το ελληνικό κράτος, φτωχοί και απομονωμένοι για αιώνες ζούσαν διατηρώντες τις αναμνήσεις και τις παραδόσεις τους. 
Εγιναν βιαίως Καθολικοί από το 1540, όταν ο τελευταίος Ελληνας Επίσκοπος, ο Κύπριος Ιούλιος Σταυριανός, τους πρόδωσε και άκουσαν την λειτουργία των Θεοφανίων στα Λατινικά αντί της Ελληνικής. Εκτοτε έκλεισαν το Ναό της Θεοτόκου στην Bova και έγραψαν απ’ έξω Ο CRISTO MAS ASFIKE.
Eίναι ατελείωτη αλλά γοητευτική η μελέτη και η ιστορία των ανθρώπων αυτών. Τα δύο αδέλφια, ο Agostino και ο Salvatore Seviglia, έξυπνοι, πρόθυμοι, φιλόξενοι, φύλασσαν Θερμοπύλες, ήτοι εν μέσω τόσων βαρβαρικών γλωσσών και γειτόνων διατήρησαν την ελληνική γλώσσα, για την οποίαν ήταν τόσο υπερήφανοι.
Τους ευχαριστούμε από καρδιάς. Είναι πολύ λίγο ένα ευχαριστώ. Η πατρίδα έπρεπε να τους τιμήσει δεόντως. 
Καλό σου ταξίδι, αγαπητέ Κύριε Salvatore, σπουδαίε φίλε με την μεγάλη καρδιά και την απέραντη γενναιοδωρία και αρχοντιά. 
Βούλα Λαμπροπούλου
Ομότιμος Καθηγήτρια 
Πανεπιστημίου Αθηνών

Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 2017

Στη Μελβούρνη περισσότεροι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν να βρεθούν στο δρόμο

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ // ΕΙΔΗΣΕΙΣ

                17 November 2017

«Δεν μπορούσα να πληρώνω 300 δολάρια τη βδομάδα για νοίκι, όταν η σύνταξή μου είναι μόλις $280» λέει μια συνταξιούχος

Στιγμιότυπο από πρόσφατη κινητοποίηση συνταξιούχων στη Μελβούρνη που ζητούν καλύ


Στιγμιότυπο από πρόσφατη κινητοποίηση συνταξιούχων 
στη Μελβούρνη που ζητούν καλύτερη μεταχείριση


Η Lee Blake ζούσε με χρέη τρεις δεκαετίες όταν αναγκάστηκε να πουλήσει το σπίτι της και να βρεθεί στο δρόμο. Η 81χρονη γυναίκα διηγήθηκε την ιστορία της σε ρεπορτάζ του ABC και εξήγησε ότι καθώς δεν ήταν σε θέση να αντέξει οικονομικά την ενοικίαση σπιτιού, πέρασε τα τελευταία χρόνια ζώντας σε ένα εγκαταλελειμμένο λεωφορείο στις βόρειες παραλίες του Σίδνεϊ. "Δεν μπορούσα να πληρώνω 300 δολάρια την εβδομάδα για νοίκι, όταν η σύνταξή μου είναι μόλις $280" ανέφερε. "Έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα σε στέγη και τροφή και διάλεξα την τροφή. Είπα θα ζω στο δρόμο αλλά τουλάχιστον θα τρώω. Όταν είσαι άστεγος, δεν είσαι ποτέ άνετα, δεν είσαι ποτέ πραγματικά χαρούμενος, δεν είσαι ποτέ ασφαλής, αλλά αυτή είναι η ζωή. Μεγάλωσα σε πολύ μεγάλη οικογένεια, αλλά σταδιακά όλοι εξαφανίστηκαν, είτε φεύγοντας από τη ζωή είτε χάνοντας την επαφή μας".
Με μια νέα του έκθεση, ο οργανισμός Mission Australia κρούει τον κώδωνα του κινδύνου καθώς τα στοιχεία δείχνουν ότι περίπου 22.000 άτομα ηλικίας, ηλίκίας άνω των 55 ετών, απευθύνθηκαν σε υπηρεσίες αστέγων το διάστημα 2015-2016. Πρόκειται για ανησυχητική αύξηση 15% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Η επικεφαλής του οργανισμού, Catherine Yeomans, θεωρεί ότι εάν δεν ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης του ζητήματος, θα δούμε οι αριθμοί αυτοί να ανεβαίνουν. "Χρειαζόμαστε ευκαιρίες προσιτής στέγης και υποστήριξη για τα άτομα που υποφέρουν από προβλήματα υγείας" ανέφερε.
Η Lee Blake κατάφερε να εξασφαλίσει ένα μικρό διαμέρισμα μέσω κοινωνικών υπηρεσιών πριν λίγους μήνες, όταν ανέλαβε την υπόθεσή της η Lisa Belleri από τη Mission Αustralia. "Ήταν μια πολύ βροχερή εβδομάδα και το λεωφορείο που λειτουργούσε ως κατάλυμα για τη Lee άρχισε να παρουσιάζει διαρροή. Όταν τηλεφώνησε σε εμάς και ζήτησε βοήθεια κοιμόταν πια σε βρεγμένο στρώμα" ανέφερε. "Πίεσα πολύ τις κοινωνικές υπηρεσίες για να της βρούμε κατάλυμα". Η βοήθεια από τον οργανισμό στην 81χρονη γυναίκα, που βρέθηκε από το δρόμο σε συνθήκες σπιτιού ξανά, ήταν ανεκτίμητη.
Η Mission Australia εκτός από το να βοηθά ανθρώπους, όπως η Lee, να ζουν ανεξάρτητα, διαθέτει και εγκαταστάσεις φροντίδας ηλικιωμένων. Τα υποστηριζόμενα καταλύματα του οργανισμού, παρέχουν στέγη σε ανθρώπους που, αλλιώς, θα βρίσκονταν στο δρόμο. Ο οργανισμός υπογραμμίζει ότι υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που καθιστούν τους ηλικιωμένους ευάλωτους, ειδικά τις γυναίκες. "Μερικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες στη ζωή τους και δεν καταφέρνουν να φροντίσουν για τα γεράματά τους. Κάποιοι μπορεί να βρεθούν χωρίς δουλειά ή να είναι σε δεινή θέση ως θύματα ενδοοικογενειακής βίας" ανέφερε η Catherine Yeomans. "Οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, καθώς συνήθως έχουν περάσει όλη τους τη ζωή φροντίζοντας την οικογένεια και έχουν μείνει πίσω επαγγελματικά. Πολλές φορές φτάνουν στα 50 ή στα 60 τους και, αφενός, δυσκολεύονται να βρουν δουλειά, αφετέρου, δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για σύνταξη. Πρέπει με κάποιο να εξασφαλίσουμε ότι οι ηλικιωμένοι μας θα γερνούν με αξιοπρέπεια και σεβασμό".

Πέμπτη 9 Νοεμβρίου 2017

Η ελληνική λογοτεχνία στο εξωτερικό: Η Pavlína Šípová για την ελληνική λογοτεχνία στην Τσεχία

    Η ελληνική λογοτεχνία  στην Τσεχία    

Η ελληνική λογοτεχνία στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο της διερεύνησης της εξωστρέφειας ή εσωστρέφειας της Ελληνικής λογοτεχνίας, το Literature.gr εγκαινιάζει μια σειρά από συνεντεύξεις με μεταφραστές. Σκοπός μας είναι να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει ακριβώς στο εξωτερικό σε σχέση με την ελληνική λογοτεχνία, πόσο γνωστή και αποδεκτή είναι από τους ξένους αναγνώστες, σε ποια εμπόδια προσκρούει η διάδοσή της. Ακόμα, επιδιώκουμε, μέσα από αυτές τις συνεντεύξεις και τη συσσωρευμένη εμπειρία των μεταφραστών, να ανιχνεύσουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, τις ιδιαιτερότητες της μετάφρασης της ελληνικής λογοτεχνίας και γενικά τον ρόλο του μεταφραστή. 

Επιμέλεια: Αιμίλιος Σολωμού 



H κα Pavlína Šípová είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Καρόλου της Πράγας, ένα από τα παλαιότερα και ιστορικότερα Πανεπιστήμια της Ευρώπης. Είναι ταυτόχρονα μεταφράστρια της πρώιμης ελληνικής λογοτεχνίας και νέας ελληνικής λογοτεχνίας στα τσεχικά. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, αναφέρει πως στη χώρα της δεν υπάρχει «ούτε δίψα για την ελληνική λογοτεχνία ούτε κάποιος αρνητισμός˙ αγνωστικισμός θα έλεγα περισσότερο». Οι πιο γνωστοί Έλληνες λογοτέχνες στην Τσεχία, όπως συμβαίνει σχεδόν παντού, είναι ο Καβάφης, ο Σεφέρης και ο Καζαντζάκης. Μέσα από μια εκτεταμένη αναφορά, παρουσιάζει την πλήρη εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στην Τσεχία από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Παρά τα προβλήματα, υπάρχουν αισιόδοξα μηνύματα για την ελληνική λογοτεχνία στη Τσεχία. Από το 1993 λειτουργεί το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Ινστιτούτου Κλασικών Σπουδών στο Μπρνο, ενώ από το 2008 επανασυστάθηκε το αντίστοιχο Τμήμα στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα που είχε καταργηθεί το 1993. 
Συνέπεια της λειτουργίας των δύο τμημάτων είναι κάποιοι από τους απόφοιτούς τους να συνεχίζουν την ακαδημαϊκή καριέρα τους και να στρέφονται στη μετάφραση. Και όπως τονίζει η κα Šípová, οι μεταφράσεις που εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια «παρουσιάζουν υψηλό επίπεδο και καλή γνώση της ελληνικής γενικά». Αν και εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα (μείωση του αριθμού των φοιτητών), το παρήγορο είναι πως οι φοιτητές βρίσκουν δουλειά μετά τις σπουδές τους. Η κα Šípová υποστηρίζει πως για να προωθηθεί περισσότερο η ελληνική λογοτεχνία στην Τσεχία, χρειάζονται περισσότεροι μεταφραστές που να ασχολούνται επαγγελματικά με τη μετάφραση. Η κα Šípová μας μίλησε για το «υψηλότατο επίπεδο» της ελληνικής λογοτεχνίας και την ελληνική γλώσσα που «βρίσκεται στην ακμή της». Κι ακόμα για τη «γνωριμία της» με την ελληνική γλώσσα και γραμματεία και γενικά για τη μετάφραση. 

-Τι σας ώθησε να μάθετε ελληνικά και να ασχοληθείτε έπειτα με τη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας; 
Το 1992 ήμουνα 17 χρονών, φοιτήτρια στο Λύκειο μιας κωμόπολης, όπου μας δόθηκε η ευκαιρία να κάνουμε εθελοντικά μαθήματα ελληνικής. Όχι φυσικά νέας ελληνικής, επρόκειτο για βάσεις αρχαίας με την ελληνιστική κοινή. Ήμασταν 3 με 7 φοιτητές από διαφορετικές τάξεις και δύο διδάσκοντες (ένας ιστορικός-γλωσσολόγος με έναν θεολόγο). Εκείνες οι συνθήκες με δύο διδάσκοντες για μια μικρή ομάδα φοιτητών, δημιούργησαν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Γενικά το τότε κλίμα ενθουσιασμού επικρατούσε σε όλη τη χώρα μετά την αλλαγή καθεστώτος. Ζούσαμε κάτι το εξαιρετικό, ασυνήθιστο και απερίγραπτο που ήθελα να συνεχιστεί. Έτσι αποφάσισα να σπουδάσω στο Πανεπιστήμιο του Μπρνο αρχαία ελληνικά σε συνδυασμό με νέα ελληνικά – λογική επιλογή για υποχρεωτικό διπλό κλάδο. Εκεί ήρθα σ’ επαφή με την ελληνική λογοτεχνία, εκεί πειραματιζόμουν μεταφράζοντας κάποια ποιήματα του Καβάφη… ώσπου αποφοίτησα με τη διπλωματική εργασία: μετάφραση και φιλολογική ανάλυση απόκρυφου ευαγγελίου για τα παιδικά χρόνια του Κυρίου από τον Ψευδο-Θωμά. Αυτά ήταν τα κίνητρα, οι βάσεις μου, αυτά καθοδήγησαν οριστικά την πορεία μου ακόμα και στις μεταφράσεις. 


- Πόσο γνωστή είναι η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στην Τσεχία; 
Υπάρχει ενδιαφέρον, προοπτική για νέες μεταφράσεις; Υπάρχει, επίσης, ενδιαφέρον για σπουδές στη νεοελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία στα πανεπιστήμια της χώρας; ” Δεν πιστεύω ότι εκτός από τον Καβάφη και Σεφέρη και μάλιστα τον Καζαντζάκη υπάρχει σήμερα άλλος Έλληνας συγγραφέας εμφυτευμένος στη γενική εικόνα για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Ίσως είμαι αισιόδοξη για εκείνους τους τρεις.” Δεν πιστεύω ότι εκτός από τον Καβάφη και Σεφέρη και μάλιστα τον Καζαντζάκη υπάρχει σήμερα άλλος Έλληνας συγγραφέας εμφυτευμένος στη γενική εικόνα για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Ίσως είμαι αισιόδοξη για εκείνους τους τρεις. Θέλω να πω, ούτε υπάρχει δίψα για την ελληνική λογοτεχνία ούτε κάποιος αρνητισμός˙ αγνωστικισμός θα έλεγα περισσότερo. 
Η κατάσταση αυτή όμως πηγάζει από τη μακρόχρονη παράδοση της μετάφρασης από τα ελληνικά και μάλιστα από την ιστορική εξέλιξη της χώρας. Γεγονός που ζητά μια σύντομη ιστορική αναδρομή: Οι μεταφράσεις από τη νεοελληνική γλώσσα στην τσεχική ξεκινούν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Ο φιλελληνισμός, η συμπάθεια για τον αγώνα εναντίον των Τούρκων, η μακρόχρονη και ισχυρή κλασική παράδοση, αλλά και οι εμπορικές και πολιτικές σχέσεις, όπως διαμορφώνονται στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, έστρεψαν το ενδιαφέρον των Τσέχων προς τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και λαογραφία. Τότε οι Τσέχοι μεταφραστές άρχισαν να προσεγγίζουν συστηματικά και προσεκτικά επιλεγμένα σύγχρονα έργα. Επίσης, στην εγχώρια λογοτεχνία εμφανίζονται μοτίβα που σχετίζονται με την Ελλάδα της βυζαντινής ή της νεότερης εποχής. 
Από το 1890 έως το 1940 εκδίδονται δεκαπέντε μεταφράσεις και ανατυπώσεις σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας που σημαίνει ότι ο μέσος όρος της καινούριας μετάφρασης και έκδοσης, μέχρι τότε άγνωστου έργου, ήταν λιγότερο από τρία χρόνια – Καθόλου άσχημο σκορ. Είναι σαφές ότι η ποιότητα της μετάφρασης εξαρτάται από την καλή γλωσσική γείωση και φιλολογική εμπειρία που μπορεί να εξασφαλίσει σε θεμιτό επίπεδο ιδανικά μόνο το Πανεπιστήμιο και η ζώσα εμπειρία με την Ελλάδα δηλ. μια υπολογίσιμη διαμονή στην χώρα όπως με το πρόγραμμα Εράσμους ή άλλο. Η προσπάθεια να υπάρχει Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών σε πανεπιστήμια της Τσεχοσλοβακίας υπήρξε ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, όμως υλοποιήθηκε πολύ αργότερα και μάλιστα κάτω από διαφορετικές συνθήκες, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος διέκοψε την ομαλή ανάπτυξη οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ Τσεχοσλοβακίας και Ελλάδας. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την πλήρη ένταξη της Τσεχοσλοβακίας στο σοβιετικό μπλοκ το 1948, σημειώθηκε επιδείνωση στις διακρατικές σχέσεις της Τσεχοσλοβακίας και της Ελλάδας. 
Ύστερα από αίτημα της ελληνικής κομουνιστικής ηγεσίας, η Τσεχοσλοβακία ανέλαβε τη φροντίδα για περισσότερα από 3.800 παιδιά ελληνικής και σλαβομακεδονικής καταγωγής, τα οποία έφτασαν στη χώρα το 1948-1949 από τις περιοχές της βόρειας Ελλάδας. Μετά την ήττα της κομουνιστικής εξέγερσης, η Τσεχοσλοβακία φιλοξένησε σχεδόν 8.200 Έλληνες και τότε, το 1948, ιδρύθηκε η έδρα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας, αρχικά με την πρόθεση να διαθέσει ειδικευμένους δασκάλους για τα ελληνόπουλα, τα οποία άρχισαν να καταφτάνουν στην Τσεχοσλοβακία μετά την οριστική ήττα του ΔΣΕ στον Γράμμο. 


Η ριζική μεταμόρφωση της μεταπολεμικής Τσεχοσλοβακίας αντανακλάται ακόμα και στο είδος της μεταφραζόμενης λογοτεχνίας. Μια ορισμένη αλλαγή έρχεται στη δεκαετία του 1960, η οποία στη συνέχεια καθορίζει την πορεία της μετάφρασης από τα ελληνικά μέχρι τη δεκαετία του 1990. Η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία γίνεται έτσι μέρος του τσεχικού εκδοτικού συστήματος και δημοσιεύονται κάποια από τα πιο σημαντικά έργα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, πέντε μυθιστορήματα του Καζαντζάκη, η ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα, η ανθολογία ποίησης δέκα σύγχρονων ποιητών, η ανθολογία Καβάφη… 
Όλα αυτά τα έργα εκδίδονταν μετά από μια αφάνταστη γραφειοκρατία, εγκρίσεις, και λογοκρισία, δηλ. κρατούσε χρόνια να βγει μια καινούρια μετάφραση. Έτσι δημιουργήθηκε η εικόνα για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία που επικράτησε δεκαετίες και σήμερα σβήνει. Μην ξεχνάμε πως όλα – τα πάντα – ήταν κρατικά και υπό έλεγχο. Οι εκδοτικοί οίκοι ήταν μετρημένοι, οι πανεπιστημιακοί ήταν μετρημένοι, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών δεν άνοιγε κάθε χρόνο και πάλι όταν άνοιγε, δεχόταν τρεις με πέντε φοιτητές. Επίσημα η χώρα δήλωνε τρεις επαγγελματίες μεταφραστές από τα νέα ελληνικά τους οποίους θεωρούσε επαρκείς για τα τότε δεδομένα. Η Βελούδινη Επανάσταση του 1989, και η πτώση του κομουνιστικού καθεστώτος, έφερε μια θεμελιώδη αλλαγή. Το χάος που ακολούθησε την επανάσταση, ο ενθουσιασμός, η κατάργηση της λογοκρισίας, τα ταξίδια στο εξωτερικό, ο μετασχηματισμός σε καπιταλιστική κοινωνία, η αλλαγή σκέψης και προπαντός η αστάθεια σε όλους τους πολιτιστικούς και κοινωνικο-οικονομικούς τομείς αντικατοπτρίζονται ακόμα και στις μετεπαναστατικές μεταφράσεις λογοτεχνίας. Με την ιδιωτικοποίηση μετά το 1989 γεννήθηκαν πολλοί εκδοτικοί οίκοι, όμως πολύ γρήγορα ο αριθμός τους μειώθηκε. 
Επίσης, ύστερα από απόφαση της τότε διευθύντριας της έδρας Ελληνικών και Λατινικών σπουδών του Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Καρόλου, το 1993 καταργήθηκε το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών, από το οποίο αποφοιτούσαν οι ειδικοί νεοελληνιστές της χώρας. Το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών επανασυστάθηκε μόλις το 2008. Το 1993 ιδρύθηκε το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Ινστιτούτου Κλασικών Σπουδών στο Μπρνο, το οποίο κατάφερε να εξασφαλίσει τη συνέχεια του κλάδου, καθώς και πολύ καλές συνθήκες για τη διεξαγωγή έρευνας, όμως η μετάφραση έπαιζε δευτερεύων, συμπληρωματικό ρόλο. 
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 μέχρι τώρα, εντοπίζονται ποικίλες μεταφράσεις: Οι εκδόσεις που σχετίζονται με παρουσιάσεις σε λογοτεχνικά φεστιβάλ, οι μεταφράσεις και οι δίγλωσσες τσεχο-ελληνικές δημοσιεύσεις που σχετίζονται με τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο και την ελληνική διασπορά στην Τσεχοσλοβακία. Κυκλοφορούν μεταφράσεις που συχνά δηλώνουν λειψή γνώση της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής πραγματικότητας με αποτέλεσμα σοβαρά σφάλματα, αλλά κυρίως την κακομεταχείριση της γλώσσας υποδοχής. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται μεταφράσεις που παρουσιάζουν υψηλό επίπεδο και καλή γνώση της γλώσσας γενικά. 
Οι μεταφραστές σ’ αυτές τις περιπτώσεις, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, είναι απόφοιτοι του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών, και έτσι μπορούμε να πούμε ότι η ποιότητα της μετάφρασης από τα νέα ελληνικά απορρέει από την «παραγωγή» των Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών στις Φιλοσοφικές Σχολές της Πράγας και του Μπρνο. ” Τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται μεταφράσεις που παρουσιάζουν υψηλό επίπεδο και καλή γνώση της γλώσσας γενικά. Οι μεταφραστές σ’ αυτές τις περιπτώσεις, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, είναι απόφοιτοι του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών, και έτσι μπορούμε να πούμε ότι η ποιότητα της μετάφρασης από τα νέα ελληνικά απορρέει από την «παραγωγή» των Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών στις Φιλοσοφικές Σχολές της Πράγας και του Μπρνο.” 
Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι μεταφραστές είναι πανεπιστημιακοί ή μάλλον αντίθετα, πρώτα πανεπιστημιακοί και μετά μεταφραστές, γεγονός που επηρεάζει ριζικά την παραγωγή μετάφρασης. Οπότε, το θέμα μετάφρασης δεν είναι πολιτικό ή οικονομικό, αλλά περισσότερο θέμα έλλειψης χρόνου των μεταφραστών. Επίσης, την τελευταία πενταετία σημειώθηκε μεγάλη πτώση ενδιαφέροντος για νεοελληνικές σπουδές. Φτάσαμε σε κρίσιμο βαθμό ως προς τον αριθμό των φοιτητών. Μια απλή εξήγηση μπορεί να είναι η γενική έλλειψη νέων ανθρώπων. Η δημογραφική στατιστική το δείχνει σαφέστατα. Άλλον αρνητικό ρόλο παίζει η εικόνα για την Ελλάδα που μας προσφέρουν τα ΜΜΕ, οπότε ζούμε έναν πόλεμο για τον κάθε φοιτητή και για τη συνέχεια του κλάδου. Το καλό είναι ότι, όσοι σπουδάζουν στο τμήμα μας, έχουν συνήθως πολύ καλό λόγο να το κάνουν, ενθουσιασμό και αγάπη προς το αντικείμενο. Και το πιο σημαντικό, μετά τις σπουδές τους βρίσκουν δουλειά! 

- Αληθεύει ότι η οικονομική κρίση που πλήττει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια αποτελεί ενδιαφέρον θέμα για τους εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού; 
Στην περίπτωση της Τσεχίας, όχι. Το ενδιαφέρον στράφηκε σαφέστατα στους Ουκρανούς συγγραφείς τα τελευταία χρόνια, όχι στους Έλληνες, γεγονός που έχει να κάνει μ’ αυτά που είχα αναφέρει παραπάνω. Η μόνη συγκεκριμένη ζήτηση για τα σύγχρονα ελληνικά έργα έγινε το 2014 από ένα λογοτεχνικό και μεταφραστικό περιοδικό στο μονοθεματικό τεύχος του οποίου συνεργάστηκαν οι νεοελληνιστές της Πράγας και του Μπρνο και εκδόθηκε με τίτλο Řecká odysea [Ελληνική οδύσσεια]. http://www.svetovka.cz/archiv/2014/10-2014.htm. Όσον αφορά την κρίση και την αντιμετώπισή της, ίσως θα μπορούσα να αναφερθώ στο νέο κίνημα ελληνικού κινηματογράφου που γίνεται διαμεσολαβητής της σύγχρονης ελληνικής καλλιτεχνικής δράσης άμεσα και χωρίς σύνορα. Όσο γνωρίζω, το νέο κινηματογραφικό κίνημα αποτιμάται πολύ θετικά στην Τσεχία. Αν και δεν υπάρχει διανομή ελληνικών ταινιών ούτε σε ταινιοθήκες ούτε σε σινεμά, από το 2010, όταν πρωτοεμφανίστηκαν οι ταινίες της νέας γενιάς στο Διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου στο Karlovy Vary, δεν συναντάς πια κι άλλα φεστιβάλ ταινιών χωρίς ελληνικά ονόματα όπως του Τσίτου, της Τσαγγάρη, του Λάνθιμου και άλλων. 

- Είναι σημαντικό να γνωρίσουν σήμερα οι Τσέχοι αναγνώστες την ελληνική λογοτεχνία; Γιατί; Βασισμένη στην πείρα σας, τι είναι αυτό που θα μπορούσε να τους «αγγίξει» σε ένα σύγχρονο ελληνικό λογοτεχνικό βιβλίο; 
Είναι πολύ σημαντικό, έχουμε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό ήδη από τον 9ο αιώνα με την βυζαντινή αποστολή του Κυρίλλου και του Μεθοδίου και τα μεταπολεμικά γεγονότα του 1948 έφεραν χιλιάδες Έλληνες στην Τσεχοσλοβακία. Επίσης, τις τελευταίες δεκαετίες έρχονται πολλοί Έλληνες στην Τσεχία, συνήθως ως τουρίστες όπως οι Τσέχοι στην Ελλάδα, μιλάμε για μια έντονη και ζωντανή ανταλλαγή. Θα ήταν μεγάλο λάθος και κρίμα αν θα μέναμε μόνο στον τουρισμό. Μονάχα, δεν είμαι σίγουρη αν, από άποψη μετάφρασης, είμαστε σε θέση να εξυπηρετήσουμε τους αναγνώστες μας με τη μεταφραστική μας δραστηριότητα. Είναι οδυνηρό˙ η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία διαθέτει υψηλότατο επίπεδο που δεν τεκμαίρεται διεθνώς. Κάτι αντίθετο σε ό,τι συμβαίνει με άλλες τέχνες –θεατρικές παραστάσεις και ταινίες που διακρίνονται σε φεστιβάλ. Πιστεύω, πως παρόμοια με τον θεατή, ο Τσέχος αναγνώστης απολαμβάνει το «γνώριμο και ξένο» σε ένα σύγχρονο ελληνικό λογοτεχνικό βιβλίο, εκτιμά την εξαιρετική γραφή του συγγραφέα, συναρπάζεται και μοιράζεται τη συγκεκριμένη ανθρώπινη ιστορία. 
- Τι είναι αυτό που σας συναρπάζει στην ελληνική λογοτεχνία; Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που την ξεχωρίζουν από άλλες εθνικές λογοτεχνίες; 
"Όσο γνωρίζω, το νέο κινηματογραφικό κίνημα αποτιμάται πολύ θετικά στην Τσεχία. Αν και δεν υπάρχει διανομή ελληνικών ταινιών ούτε σε ταινιοθήκες ούτε σε σινεμά, από το 2010, όταν πρωτοεμφανίστηκαν οι ταινίες της νέας γενιάς στο Διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου στο Karlovy Vary, δεν συναντάς πια κι άλλα φεστιβάλ ταινιών χωρίς ελληνικά ονόματα όπως του Τσίτου, της Τσαγγάρη, του Λάνθιμου και άλλων. " Η ποιότητα και η ποικιλία της γλώσσας. Η ελληνική σήμερα βρίσκεται στην ακμή της. Το θέμα της γλώσσας είναι παρόν στην καθημερινή ζωή και αντανακλάται πλήρως στη λογοτεχνία, και όχι μόνο. Αυτή η καθημερινότητα, κοινή γνώμη και προσοχή που δίνω (ή δε δίνω) στο πως μιλάω είναι κάτι που σήμερα λείπει δραματικά στην Τσεχία. Για να είμαι σαφής, η συζήτηση μεταξύ δύο ανδρών πάνω στα προσωπικά τους: «Το συντακτικό σου είναι χάλια και το πουλί σου μικρό», τη θεωρώ ελληνικότατη, δε θα μπορούσε να γεννηθεί εδώ. Έχοντας υπόψη ότι ο μεταφραστής (της ελληνικής λογοτεχνίας) δεν περιορίζεται μόνο στη μετάφραση του βιβλίου, ποιες δυσκολίες/προβλήματα αντιμετωπίζει από την επιλογή του βιβλίου μέχρι την έκδοση και την κυκλοφορία του; Όπως είχα αναφέρει παραπάνω, η μεγαλύτερη δυσκολία είναι ο χρόνος που διαθέτει ο μεταφραστής. Οι επιλογές βιβλίων γίνονται κυρίως στη βάση του προσωπικού ενδιαφέροντος και των γνωριμιών. Κατά τα άλλα, δεν αντιμετωπίζουμε ιδιαίτερες δυσκολίες. 
- Όσο για την κυκλοφορία, πάλι την εξασφαλίζει ο εκδότης. Δεν έχει να κάνει με τον μεταφραστή. Τι θα προτείνατε εσείς για να βελτιωθεί αυτή η κατάσταση; 
Να πολλαπλασιαστούν οι μεταφραστές, καλοί μεταφραστές. Και να γίνουν μόνιμοι επαγγελματίες. Αυτό προϋποθέτει μια σωστή κρατική υποστήριξη των Πανεπιστημίων και σχετικών προγραμμάτων που δεν υπάρχει. Αντίθετα με κάποιους άλλους, δεν νομίζω ότι θα ’πρεπε να κάνει η Ελλάδα κάτι παραπάνω για τη διάδοση της γλώσσας και του πολιτισμού, αλλά η Τσεχία η ίδια. Διότι αυτή κερδίζει τα ίδια με την Ελλάδα, αν όχι περισσότερα. Ποιες ιδιαιτερότητες, ενδεχομένως δυσκολίες, υπάρχουν όσον αφορά στη μετάφραση από τα ελληνικά στα τσεχικά; Μία θα πω μόνο. Το να κρατάς τη σωστή απόσταση από το πρωτότυπο. Η Τσεχική όπως και η Ελληνική διαθέτει παρόμοιους γλωσσικούς σχηματισμούς οι οποίοι φυσικά λειτουργούν σε κάθε γλώσσα διαφορετικά. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να σε παρατραβήξει η Ελληνική, να χάσεις την Τσεχική και τελικά να χαθεί και ο Έλληνας αφηγητής στη μετάφραση. 
- Ο μεταφραστής είναι ο ίδιος δημιουργός κατά τη μετάφραση ή διαμεσολαβητής ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη; 
Ο μεταφραστής είναι καταρχάς ένας δημιουργικός υπηρέτης που διαμεσολαβεί και εξυπηρετεί δύο πολιτισμούς. Έχει τρομερή ευθύνη. 
- Ποια θεωρείτε εσείς καλή μετάφραση και ποιο θα μπορούσε να είναι το εγχειρίδιο του καλού μεταφραστή; 
"Η Τσεχική όπως και η Ελληνική διαθέτει παρόμοιους γλωσσικούς σχηματισμούς οι οποίοι φυσικά λειτουργούν σε κάθε γλώσσα διαφορετικά. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να σε παρατραβήξει η Ελληνική, να χάσεις την Τσεχική και τελικά να χαθεί και ο Έλληνας αφηγητής στη μετάφραση.” Όταν ο μεταφραστής καταφέρει να μεταφέρει έναν πολιτισμό σε άλλο χωρίς να διασπαρθεί ο μεν και να εμπλουτιστεί ο δε και η μεταφρασμένη λογοτεχνία να γίνει μέρος της ενδοχώρας λογοτεχνίας και του πολιτισμού. Ποια σημαντική εμπειρία που ζήσατε όλα αυτά τα χρόνια, μεταφράζοντας ελληνική λογοτεχνία, θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας; (ενδεχομένως άγνωστα περιστατικά, η σχέση-επικοινωνία με τον συγγραφέα κ.λπ.) Δεν φανταζόμουνα ποτέ πόσο θα εμπλουτιστώ σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο και πόσο θα αλλάξω. Υπήρξαν πολλές δύσκολες στιγμές, σαν να σου έκαναν μεταμόσχευση και ο οργανισμός σου θα έπρεπε να δεχτεί το ξένο ή να το αποβάλει. Εγώ το δέχτηκα τελικά. 

* Η κ. Pavlína Šípová είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας και στο Ινστιτούτο Ελληνικών και Λατινικών Σπουδών. Τα ακαδημαϊκά ενδιαφέροντά της, οι μελέτες και οι μεταφράσεις της, καλύπτουν θέματα όπως ο τσέχικος πολιτισμός, το αρχαίο ελληνικό δράμα, η πρώιμη ελληνική γραμματεία και η μεταβυζαντινή λογοτεχνία και η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. 
Είναι μέλος της εκδοτικής επιτροπής του περιοδικού Journal Neograeca Bohemica. http://www.phil.muni.cz/csns/#journal Κατέχει μεταπτυχιακά διπλώματα στις κλασικές σπουδές, στα Νέα Ελληνικά και στα Αρχαία Ελληνικά και διδακτορικό τίτλο σχετικά με τις θεατρικές σπουδές. Κατά καιρούς έζησε στην Ελλάδα για σπουδές και για έρευνα. Διοργάνωσε αρκετά Συμπόσια και Εργαστήρια κυρίως για το αρχαίο δράμα σε μοντέρνα σκηνή. Πρόσφατα συνεργάστηκε με το Κέντρο της Ελληνικής Γλώσσας για την αποτύπωση της σύγχρονης μεταφρασμένης ελληνικής λογοτεχνίας στην Τσεχία από τα μέσα του 19ου αι. μέχρι σήμερα. Μεταξύ άλλων, μετάφρασε: «Κρασοπατέρας», Χορικίου Σοφιστού Γάζης Συνηγορία Μίμων, «Σπανός», συνέντευξη με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη «Το θέατρο μού συμβαίνει», Ιάκωβος Καμπανέλλης: «Γράμμα στον Ορέστη», Άγιος Μάρτυρας Πορφύριος, ο «από μίμων», «Κυπριακά Πάθη του Χριστού».

δημοσιεύθηκε στο: https://www.literature.gr/